Menu
Dit blog over Bartolomé de las Casas is deel 4 van een serie van 5 blogs door Folkert van der Meer. Lees hier deel 1, deel 2 en deel 3.
Is mijn morele kompas juist ingesteld? Een eenvoudige manier om daarachter te komen is door met de normen van vandaag een oordeel te vellen over de daden van vroeger. Dan blijft er een ongemakkelijke vraag hangen: zou je destijds, in de context van toen, het lef gehad hebben om je mond open te doen? Bartolomé de las Casas was zo iemand die dat deed. Ik deel graag zijn verhaal met je.
Bartolomé de las Casas werd geboren in 1484. In 1502 reisde hij als jonge geestelijke naar de ‘Nieuwe Wereld’, wat nu Amerika is. Het moet een ongelofelijke ervaring zijn geweest. Als zestienjarige emigreren naar een grotendeels onontdekte wereld. Onbekende volken in een geheimzinnige wereld, waar achter elke bergtop en in ieder bos een nieuw wonder op ontdekking wachtte. Het komt misschien wel het dichtste bij wat voor ons een reis naar Mars zou zijn. Een levensgevaarlijke, epische tocht naar een volslagen onbekende wereld.
Mocht de 16 jaar oude Bartolomé er ook zo over gedacht hebben, dan kwam hij na aankomst al snel van een koude kermis thuis. Zijn landgenoten, de ‘conquistadores’, namen het namelijk niet zo nauw met wat ze in de Amerika’s aantroffen.
Voor vrijwel alle emigranten vormde kans op rijkdom de grootste drijfveer achter de overtocht. In de verhalen van die periode is de Spaanse honger naar goud steevast de leidraad. Helaas voor alle dagdromers regeerde de mythische El Dorado telkens één vallei verderop en waren de straten nergens met goud bedekt.
Niet ontmoedigd door deze kleine tegenslag gingen de veroveraars al snel over op een andere lucratieve tak van sport; slavernij. De inheemse volken (‘indianen’), voor zover niet geveld door de met de Spanjaarden meegekomen ziekten, konden zich klaarmaken voor de totale onderwerping aan de Marsmannetjes van overzee.
De jonge, zeer gelovige De las Casas walgde ervan. Dat is veelzeggend voor een tijdgenoot die echt wel wat gewend was. Slavernij was in de landen rond de Middellandse Zee niet ongebruikelijk. Het voeren van een meedogenloze strijd op leven en dood evenmin. Hoelang had het niet geduurd voordat de Spanjaarden hun eigen land op de Moren hadden heroverd? Hij had het allemaal meegemaakt, het hoorde bij het leven.
Dit ging alleen verder, veel verder. Hier werden weerloze mannen, vrouwen en kinderen massaal tot óver de rand van de afgrond gedreven. In de afwezigheid van gezag en gebod kan het Spaanse geweld gerust genocidaal genoemd worden.
En dus, tegen alle praktijken van zijn landgenoten in, beschreef Bartolomé in een nauwgezet verslag de misdaden waarvan hij getuige was, of die hem ter ore waren gekomen. Zijn Beknopt relaas van de vernietiging van de Indiën is dan ook geen leesvoer voor bij de warme kachel.
Ondertussen bewoog hij ook in levende lijve hemel en aarde om zijn punt te maken. Bij de Spaanse keizer klaagde Bartolomé steen en been over de behandeling van de inheemse volken. Mede door zijn felle activisme kwam wetgeving tot stand die de inheemse bevolking moest beschermen. Hij had geëist wat voor velen buitengewoon onwenselijk was, maar was volkomen realistisch geweest.
Zo werd zijn wereldreis tóch een episch verhaal, zij het op een andere manier. Anders dan Jeanne heeft hij zijn strijd niet met de dood bekocht. Bartolomé stierf thuis, in Spanje. Hij werd meer dan 80 jaar oud.
Folkert van der Meer woont samen met zijn vrouw en twee dochters in het Zuid-Limburgse heuvelland. Zij zijn lid van de Zuiderkruisgemeente in Maastricht. In zijn vroegere werk als hovenier zag hij het klimaat veranderen. Sindsdien studeert hij milieu- en natuurwetenschappen in de hoop een steentje bij te kunnen dragen in de strijd tegen klimaatverandering.