Menu
Johannes 8 gaat over de waarheid die ons kan bevrijden. Maar hoe vrij zijn we eigenlijk, geestelijk gezien? En durven we de waarheid wel onder ogen te komen als die pijnlijk is? Met ons nieuwe kerkenpakket: Gedeeld verleden, gedeelde toekomst zoeken we de verdieping rondom dit soort vragen, met Johannes 8 als centrale bijbeltekst.
Het werd ons bij Micha Nederland de afgelopen maanden in ieder geval duidelijk dat veel (witte) Nederlanders historische context missen, waardoor er te weinig zicht is op de structurele maatschappelijke ongelijkheid tussen witte mensen en mensen van kleur. Daarom vinden we de tijd rijp om het onrecht dat heeft plaatsgevonden en nog steeds plaatsvindt bespreekbaar te maken. Ook in de kerk. Juist in de kerk. In dit bericht lees je enkele citaten uit ons kerkenpakket, bij wijze van voorproefje!
Bert Altena: ‘Je kunt te snel kunt spreken van een ‘gedeeld’ verleden. Dat veronderstelt een gemeenschappelijkheid die er niet automatisch is. Het is eerlijker om te erkennen dat we een ‘verdeeld’ verleden hebben. Het maakt nogal uit of je voorouders totslaafgemaakten waren of behoorden tot de mensen die daarvan hebben geprofiteerd. Er is wel een verleden dat we delen, omdat we allemaal onze wortels hebben in het verleden en staan op de schouders van wie ons voorgingen. Het luistert nauw. Belangrijk is om, met respect voor ieders situatie én ieders beleving, de open vraag aan elkaar te stellen wat dit verleden voor jou betekent en hoe het doorwerkt in jouw heden. Is er ruimte voor ieders ervaring, van rouw, klacht en/of hoop?’
Team Micha: ‘Nu leven we samen in één land. De gevolgen van ons slavernijverleden zijn nog steeds voelbaar en merkbaar. Nog steeds is er sociaaleconomische ongelijkheid. Nog steeds ervaren mensen racisme en discriminatie. Hoe kunnen we samen verder? In Galaten 3:28 staat dat er geen sprake meer is van Jood of Griek, van slaaf of vrije, van mannelijk en vrouwelijk. ‘Gij allen zijt immers één in Christus.’ Dat klinkt mooi, maar wanneer we die tekst toepassen op onze samenleving, wordt het al snel duidelijk dat het er in de praktijk anders aan toegaat. Jazeker, formeel gezien is de slavernij afgeschaft. Maar zijn we al op het punt dat we samen één zijn in Christus?’
De centrale Bijbeltekst van het kerkenpakket is:
Tegen de Joden die in Hem geloofden zei Jezus: ‘Wanneer u blijft vasthouden aan wat Ik zeg, bent u werkelijk mijn leerlingen. U zult de waarheid kennen, en de waarheid zal u bevrijden.’ Ze zeiden: ‘Wij zijn nakomelingen van Abraham en we zijn nooit iemands slaaf geweest – hoe kunt U dan zeggen dat wij bevrijd zullen worden?’ Jezus antwoordde: ‘Werkelijk, Ik verzeker u, iedereen die zondigt is een slaaf van de zonde. Een slaaf blijft niet voor eeuwig in huis, maar de Zoon blijft voor eeuwig. Wanneer de Zoon u vrij zal maken, zult u werkelijk vrij zijn.
– Johannes 8:31-36
Alle vier de preekschetsen gaan dus over het thema vrijheid op basis van Johannes 8. Mirjam Muis schrijft hierover: ‘Jezus geeft een andere betekenis aan slaaf zijn. Het gaat niet zozeer om een aardse machthebber die over jou heerst. Het gaat om een aardse kracht die jou in de greep heeft – de macht van zonden. Daar ontkomt niemand aan.’ Ironisch genoeg werd geestelijke vrijheid destijds ook als argument gebruikt om het ontnemen van de fysieke vrijheid van de totslaafgemaakten goed te praten. Maar in de praktijk leidde de slavernij ook zeker tot geestelijke onvrijheid. Rhoïnde Doth en Sandra Oosterwolde: ‘De afschaffing van de slavernij betekende voor de totslaafgemaakten geen geestelijke vrijheid. Ze hadden nog steeds te maken met een onrechtvaardige behandeling, onderdrukking, racisme en discriminatie. En dat werkt nog steeds door tot in onze huidige tijd.’
‘Jezus is de waarheid,’ schrijft Mirjam Muis, ‘en als het gaat over het slavernijverleden en de koloniale tijd dan is Hij vooral een pijnlijke waarheid. Dan is Hij het die alle mensonterende ellende aan het licht brengt. Dan is Hij het die onrecht zichtbaar maakt. Onrecht in het verleden dat tot op de dag van vandaag doorwerkt in allerlei vormen van ongelijkheid en racisme. Hij is ook de waarheid die de verwarring, verlegenheid en schaamte blootlegt, want de thema’s van deze zondag zijn lastige thema’s om verbondenheid over te ervaren als leefwerelden zo verschillend zijn.’
Wat roept dit allemaal bij je op? Wat betekenen de bijbelteksten in Johannes 8 voor jou persoonlijk? Hoe komen we volgens jou tot een heilzame verwerking van het slavernijverleden voor zwart én wit? Ben je bereid om je te verdiepen in de geschiedenis om meer te leren over de pijn van het verleden én over huidige (subtiele) vormen van discriminatie? Welke tweede mijl kunnen wij als gemeente lopen als we werkelijk tegemoet willen komen aan het aangedane leed dat nazaten van totslaafgemaakten tot op heden ervaren? In het kerkenpakket op pagina 6 vind je gespreksvragen om samen met kerkgenoten in gesprek te gaan.
Micha Nederland hoopt met de preekschetsen over Johannes 8 bij te dragen aan een gesprek over hoe ons slavernijverleden doorwerkt tot op de dag van vandaag. Wat was de rol van christenen en wat is nu onze verantwoordelijkheid als christenen?
Rhoïnde Doth en Sandra Oosterwolde: ‘Als het over racisme en discriminatie gaat, dan gaat het vaak over de maatschappij buiten de kerk. Maar de meeste slaveneigenaren waren christenen die zondag naar de kerk gingen. De kerk heeft de verantwoordelijkheid om te strijden tegen onrecht in welke vorm dan ook. Als we ons bewust zijn van ons gezamenlijke verleden kunnen we stappen zetten richting erkenning, vergeving en verzoening. In de Bijbelverzen die wij gelezen hebben spreekt Jezus zijn luisteraars aan op het feit dat ze denken dat ze vrij zijn, terwijl echte vrijheid alleen bij Jezus te vinden is. Dat geldt ook nu nog voor iedereen. Echte vrijheid is alleen bij Jezus te vinden. Vanuit die echte vrijheid ga je ook anders handelen. Vrijheid is ‘keti koti’ (= kettingen verbreken waarmee we allemaal belast zijn, zowel wit als zwart, zowel de superioriteit als de inferioriteit, etc.).’
Het kerkenpakket komt tot stand in samenwerking met onder andere de EO, Intercultural Church Plants, Leger des Heils, het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap, PKN en SKIN. Ook toetst een expertisegroep alle inhoud. De preekschetsen worden verzorgd door Bert Altena, Rhoïnde Doth, Mirjam Kollenstaart-Muis en Afinus de Vries.