Menu
Het thema van de Micha Zondag, klimaatrechtvaardigheid = naastenliefde, legt de verbinding tussen onze eigen levensstijl en de impact daarvan op onze naasten wereldwijd. Het is hierbij belangrijk om te luisteren naar de beleving en het perspectief van mensen aan de andere kant van de wereld, die nu al geconfronteerd worden met de opwarming van de aarde.
In dit artikel delen we zo’n stem van iemand die hier al dagelijks te maken mee heeft, namelijk van Alex Uwizeye. Hij is voorganger in Rwanda en daarnaast werkt hij voor Red een Kind. Hij heeft voor de Micha Zondag een preek geschreven over Joel 1:10-12:
‘Het veld is verwoest, het akkerland treurt, want het koren is vernield, de wijn verdroogd, de olie verloren. Toon je verslagenheid, boeren, barst uit in gejammer, wijnbouwers, om de tarwe en om de gerst, want de oogst van het veld is verloren gegaan. De wijnstok is verdroogd, de vijgenboom verdord; granaatappel, dadelpalm en appelboom, ja alle bomen zijn verdord. Verdord is ook de vreugde bij de mensen.’ (NBV)
Deze profetie van Joël is volgens Alex Uwizeye een alarmerende roep. De verschrikkelijke situatie, veroorzaakt door sprinkhanen, ruïneert elke plant en laat de mensen hopeloos en vreugdeloos achter. De invasie van sprinkhanen wordt opgevolgd door een grote hongersnood, waarbij waterstromen opdrogen, weiden in brand staan, vee uithongert en begroeiing verdwijnt. Wat een verwoesting!
Een sprinkhanenplaag wordt gezien als een natuurramp waarbij zwermen sprinkhanen rondtrekken op zoek naar voedsel. Dit kan jaren duren en het kan ernstige hongersnoden tot gevolg hebben, omdat sprinkhanen in korte tijd hele akkers kaal kunnen vreten. Om je een gevoel te geven: een zwerm sprinkhanen verslindt elke dag een hoeveelheid voedsel waarvan 35.000 mensen kunnen eten.
Sprinkhanenplagen komen ook vandaag de dag nog steeds voor. Van 2019 tot en met 2021 werden landen in en rondom de Hoorn van Afrika (o.a. Ethiopië, Kenia, Somalië en Uganda) geteisterd door de grootste sprinkhanenplaag in 25 jaar. Gigantische zwermen woestijnsprinkhanen verwoestten vele akkers in een gebied waar de boeren sowieso al last hadden van droogte en overstromingen.
Alex Uwizeye: ‘In de profetie van Joël wordt de sprinkhanenplaag vergeleken met een enorm leger dat Juda aanvalt en het hele leven van het hele volk verwoest. Het kost weinig moeite om de profetie van Joël te vergelijken met hoe het er vandaag de dag aan toegaat in de wereld.
Neem de recente beelden op ons netvlies van hoe het leger van Rusland een aanval deed op Oekraïne. Mensen van over de hele wereld ondervinden hier de gevolgen van op allerlei niveaus. Van de verliezen en de trauma’s van de Oekraïners zelf tot aan de stijgende voedselprijzen wereldwijd en de (media-)aandacht die wordt weggekaapt van andere humanitaire rampen.
Ook als we kijken naar onze persoonlijke levensstijl kunnen we een verband zien met de eerder genoemde profetie. We leven namelijk in een tijd waarin medemensen, medeschepselen en zelfs hele ecosystemen lijden als gevolg van door de mens veroorzaakte uitbuiting en vervuiling. We zouden kunnen zeggen dat de rampspoed die de wereld vandaag de dag treft niet het gevolg is van een sprinkhanenplaag, maar van de mens als plaag.
Ik geloof dat de woorden van Joël ons kunnen helpen reflecteren op onze levensstijl als christenen binnen de wereldwijde kerk. Waar en hoe raakt onrecht aan onze eigen levens? In hoeverre voelen we verbondenheid met het lot van medeschepselen? Mag het alarmisme van Joël ons raken?’
‘In hoeverre voelen we verbondenheid met het lot van medeschepselen?’
– Alex Uwizeye
Alex Uwizeye: ‘God heeft het aan ons, mensen, toevertrouwd om voor de schepping te zorgen. Vanaf het begin van de schepping hebben we dit vertrouwen echter beschaamd. We zijn geschapen om goede werken te doen, zoals het in Efeziërs 2:10 staat: ‘Hij is het die ons gemaakt heeft tot wat wij nu zijn: in Christus Jezus geschapen om de weg te gaan van de goede daden die God heeft voorbereid.’
Helaas zijn we niet rechtvaardig geweest voor de wereld, zowel niet voor onze medemensen als voor de rest van de schepping. We hebben natuurlijke rijkdommen opgeofferd voor onze economieën, en dat heeft vele vormen van onrecht tot gevolg. Inmiddels is ons gedrag zelfs zo beschadigend dat een groot deel van de schepping bedreigd wordt in haar overlevingskansen.
Dit is geen nieuwe informatie. De profeet Micha zei het al in hoofdstuk 7 vers 13: ‘De aarde zal worden verwoest om de daden van haar bewoners.’ Is de mensheid een sprinkhanenplaag geworden? Dit is een belangrijke vraag om onszelf te stellen. Is de mensheid als een sprinkhanenplaag geworden? Dit is een belangrijke vraag om onszelf te stellen. En die vraag gaat in op onze levenshouding.’
Het is volgens Alex Uwizeye geen overbodige luxe voor mensen in westerse landen om onze houding ten opzichte van allerlei vormen van onrecht te herzien. De klimaatcrisis bijvoorbeeld, die het gevolg is van CO2-uitstoot, leidt tot een soortgelijk beeld als in de profetie van Joël: het verlies van mensenlevens, de sterfte van vee, de vernietiging van gewassen en hele leefgebieden … Dit blijkt uit een overvloed aan wetenschappelijke bewijzen en bovendien kunnen we het inmiddels op vele plekken met onze blote ogen zien.
Toch blijven we de natuur uitbuiten. De een schuldbewust en aarzelend, de ander zonder erover na te denken. Zo krijgen we steeds meer plaatsen zonder hoop.
‘Zo krijgen we steeds meer plaatsen zonder hoop.’
Alex Uwizeye: ‘Voor de wereldwijde kerk vind ik het beschamend als we hierin meegaan, onder andere omdat we geroepen zijn om naar de meest kwetsbare mensen om te kijken. En omdat juist deze mensen niet in staat zijn om de klappen van klimaatonrecht op te vangen. In mijn land (Rwanda) zie ik hoe mensen te maken krijgen met honger (en dus vatbaarder zijn voor ziektes), met economische ongelijkheid (en dus minder toegang hebben tot gezondheidszorg en scholing) en uiteindelijk – net zoals in de profetie van Joël – vreugdeloos worden. Door de klimaatcrisis veranderen steeds meer plekken in plaatsen zonder hoop.’
‘Ik geloof sterk dat er voor de kerk een sleutelrol is weggelegd. We mogen toegewijd zijn door middel van onophoudelijk gebed. Ook mogen we elkaar en anderen tot inkeer brengen. Laten we bijvoorbeeld Psalm 24 lezen, die begint met het volgende vers: ‘Van de HEER is de aarde en alles wat daar leeft, de wereld en wie haar bewonen.’ We leven in Gods wereld. Alleen daarom al zouden we ons moeten afkeren van onrecht.
Ten slotte denk ik dat het de moeite waard is als kerken zich wat meer uitspreken. Kunnen we onze krachten bundelen om samen beleid te beïnvloeden voor meer klimaatrechtvaardigheid? Hoe kunnen we onze kinderen opvoeden op zo’n manier dat zij niet zullen wennen aan de uitbuiting van natuurlijke hulpbronnen?’
Alex Uwizeye: ‘Het is noodzakelijk dat we terugkeren van onze slechte wegen, en weer leren om gehoorzaam te zijn aan het Woord van God. Het is noodzakelijk dat we ons bekeren van onze zonden en onze levensstijl en levenshouding veranderen. En dit is hoe we dat kunnen doen:
1. Vertel elkaar de waarheid: de schepping is niemands eigendom en wij hebben niet het recht om haar te vernietigen. Integendeel, het is ieders verantwoordelijkheid om haar te beschermen.
2. Erken dat we tot berouw en bekering moeten komen, en help elkaar bij het veranderen van levenshouding en levensstijl. Lees samen bijvoorbeeld Johannes 3:19: ‘Dit is het oordeel: het licht kwam in de wereld en de mensen hielden meer van de duisternis dan van het licht, want hun daden waren slecht.’
3. Wat je ook doet, wees milieubewust. Wie natuurlijke rijkdommen (bodems, bossen, rivieren) vernietigt, vernietigt zichzelf.
4. De kerk zou een voorvechter moeten zijn van klimaatrechtvaardigheid. Laten we bijvoorbeeld druk uitoefenen op de regeringen die het Parijsakkoord hebben onderschreven. Laten we ook onze jeugd aanmoedigen, trainen en motiveren om zichzelf (als individu én als groep) uit te spreken over klimaatonrechtvaardigheid.
5. Wees als kerken in rijke, westerse landen bereid om te investeren in het herstel van (de leefomgeving van) lokale gemeenschappen in het mondiale zuiden, zodat zij zich kunnen voorbereiden op en aanpassen aan het veranderende klimaat.’
Met deze vijf concrete opdrachten van Alex Uwiyeze, waarin wij bij Micha Nederland een hartenkreet hoorden, sluiten we deze overdenking af. Misschien raken deze scherpe woorden je, en weet je niet zo goed wat je hiermee moet. Op het moment dat wij hierdoor worden overvallen, pakken we zelf vaak de zegenbede van Fransiscus erbij. Die willen we je ook toezegenen vandaag, bij alles wat je doet:
God, zegen ons met onrust
over gemakkelijke antwoorden, halve waarheden
en oppervlakkige relaties.
Zodat er diepgang mag zijn in onze harten.
God, zegen ons met boosheid over onrechtvaardigheid,
onderdrukking en de uitbuiting van mensen.
Zodat we ons gaan inzetten voor rechtvaardigheid,
vrijheid en vrede.
God, zegen ons met tranen voor hen die lijden door pijn,
verstoting, honger en oorlog.
Zodat we onze handen zullen uitstrekken tot troost.
Om pijn in vreugde te veranderen.
En God, zegen ons met voldoende dwaasheid
om te geloven dat we een verschil kunnen maken in deze wereld.
Zodat we kunnen doen waarvan anderen zeggen dat het onmogelijk is.
Maar wat mogelijk is in Jezus Christus, door Zijn Geest.
Amen.