Er hing een bordje ‘braam’ om mijn nek. In mijn hand een draad die verbonden was met aan de ene kant de ‘zon’ en aan de andere kant de ‘vogel’. Samen met mijn medestudenten van de opleiding permacultuur (een ontwerpmethode voor duurzame tuinen en natuurgebieden) stond ik in een kring.  Alle twintig stonden we voor een organisme. Mijn aartsvijand (de slak) mocht ook meedoen, en eerlijk gezegd vond ik mezelf als braam ook maar een irritante woekeraar, categorie onkruid. 

Deze column van Lysanne van de Kamp stond op 29 september 2021 in het Nederlands Dagblad.

De draad werd steeds verder uitgerold. De vogel voelde zich verbonden met de boom; de boom met de bodem; de bodem werd blij van de worm. Zo ontstond er een gigantisch spinnenweb. Meters en meters verder bleek de draad te kort om alle verbindingen te kunnen leggen. En dat terwijl er slechts twintig (van de naar schatting 8,7 miljoen) soorten organismen meededen aan dit spel.

We trokken het web strak door eraan te hangen. Toen begon deel twee van de oefening: wat gebeurt er als één van deze organismen wegvalt? En nog een? Het web verslapte en we verloren ons evenwicht. Zonder verbondenheid geen veerkracht. 

Paradox

Dat we nog heel wat te leren hebben op het gebied van verbondenheid, blijkt wel uit onze inmiddels niet meer zo veerkrachtige systemen, gezondheid en natuur. Paradoxaal genoeg uit zich dat in het verkeerde gedrag. We rebelleren of protesteren, raken cynisch of verliezen de hoop, terwijl we juist zo’n behoefte hebben aan iets constructiefs. We polariseren, terwijl we zouden moeten investeren in betrokkenheid. En we krijgen de neiging om steeds harder te gaan schreeuwen, terwijl de oplossing ligt in luisteren.

Ik houd van paradoxen vanwege de wijsheid die erin verborgen ligt. Paradoxen leren ons dat de rijkste mensen in de grootste armoede leven. Dat je pas kunt herstellen van innerlijke pijn als je dit eerst onder ogen durft te komen. Dat je pas echt vrij bent als je jezelf kunt beteugelen. 

Kracht in zwakheid

Paradoxen zie ik als knipogen van God. Ook de Bijbel staat er vol mee. Kracht wordt zichtbaar in zwakheid. De eersten zullen de laatsten zijn. Wie zijn leven verliest zal het behouden. En het revolutionaire van Jezus was juist dat hij helemaal geen revolutie begon met de machthebbers van zijn tijd, maar de wereld veranderde van onderop, samen met slechts een klein groepje mensen.

‘Daar stond ik als braam, verbonden met andere organismen.’

Die aanpak van Jezus spreekt mij wel aan. Wat een rust geeft het dat we de wereld ook luisterend mogen veranderen en vanuit verbondenheid. ‘Geïsoleerde individuen hoeven niet te luisteren of betrokken te zijn. Ze behoren alleen toe aan zichzelf. Maar degenen die zich identificeren met een gemeenschap – wetende dat alles erbij hoort – erkennen het belang van luisteren naar elk gezinslid: de tweebenige, de vierbenige, de gevleugelde en de vinnen; de kinderen, adolescenten, volwassenen en ouderen’, aldus theoloog Belden C. Lane in zijn boek The Great Conversation. 

Vriendschap sluiten met de braam

En daar stond ik dan als braam, letterlijk in verbondenheid met twintig andere organismen. Voorheen zag ik de braam dan misschien als onkruid, nu besloot ik vriendschap te sluiten. Want ineens zag ik in dat ook ik prikkelbaar kan zijn als ik mezelf probeer te beschermen. Dat ik niet gedij in een zure omgeving. Dat zowel de braam als ik veel groeipotentie hebben, vooral als we in het licht leven. Dat we heerlijke vruchten kunnen voortbrengen. Dat we veel meer met elkaar gemeen hebben dan ik me ooit had gerealiseerd. En dat we onszelf en elkaar mogen herwaarderen, omdat onkruid niet bestaat.

Lees meer over schepping en klimaat.