Onrecht wereldwijd raakt aan onze dagelijkse levensstijl in Nederland. Wat kunnen, willen, moeten we daarmee als (gemeenschap van) christenen? Deze vraag houdt me nu al twee jaar dagelijks bezig.

Deze column van Lysanne van de Kamp verscheen op 24 mei 2024 in het Nederlands Dagblad.

Om armoede als voorbeeld te nemen: op dit moment heeft bijna één op de tien mensen wereldwijd chronische honger. Dit jaar zijn ongeveer 300 miljoen mensen afhankelijk van humanitaire hulp. In Nederland hebben 450.000 mensen te maken met voedselarmoede.

Armoede is onrecht

Waarom is armoede een vorm van onrecht? Omdat de aarde kán voorzien voor iedereen, maar de rijkdom, welvaart en kansen ongelijk verdeeld zijn. Te veel mensen kunnen niet in hun basisbehoeften voorzien. De ongelijkheid is groot: 60 procent van de wereldbevolking bezit slechts 2 procent van het totale mondiale vermogen.

Waarom raakt dit aan onze levensstijl? Allereerst hebben we te maken met een collectieve schuld: de huidige wereldwijde ongelijkheid is grotendeels veroorzaakt door het koloniale verleden van westerse landen. Wij hebben het aan dit verleden te danken dat wij rijker zijn, in meer welvaart leven en meer kansen krijgen dan mensen in armere landen. 

Is het dan niet rechtvaardig als we onze overvloed inzetten om anderen uit de armoede te helpen? Hierbij draait het trouwens niet alleen om het bestrijden, maar vooral ook om het voorkomen van armoede. Want is het niet raar als we op zondag collecteren voor mensen in armoede, terwijl we vervolgens op maandag kleding kopen die gemaakt is door moderne slaven?

Het verband met onze levensstijl

Net zo ironisch is het als we op zondag collecteren voor voedsel vanwege hongersnood, terwijl we in de praktijk zelf die hongersnood veroorzaken. Klimaatverandering leidt namelijk tot mislukte oogsten door lange periodes van droogte of juist door overstromingen. Ook hier is sprake van een rechtstreeks verband met onze levensstijl: klimaatverandering wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door de uitstoot van de grote bedrijven en hun klanten (wij dus).

Klimaatverandering is het directe gevolg van ons koopgedrag, ons vervoer, onze eetpatronen, enzovoorts. Een wetenswaardigheid voor iedereen die zo ontzettend tegen de komst van vluchtelingen is: wereldwijd vluchten twee keer zoveel mensen weg van thuis door klimaatrampen dan door conflicten en geweld. Als dát geen motivatie oplevert om te minderen qua uitstoot …

Wie ziet deze verbanden? Wie durft het te zien? Wie voelt zich geroepen iets te doen? Het is een privilege als je je niet met onrecht bezig hoeft te houden. Veel mensen hebben die keuze niet, omdat zij er middenin zitten. Als christenen kunnen we ons dat privilege niet veroorloven.

Micha Zondag 2024

Veel bijbelteksten verstoren het feestje van de welvarende elite die de schouders ophaalt bij onrecht. Zo ook Psalm 10, de centrale tekst van de Micha Zondag dit jaar. De rijke mens veracht de Heer (vers 3) en denkt: niemand vraagt mij rekenschap (vers 4); het kwaad kan mij niet deren (vers 6).

Maar dan komt vers 14 (NBV21): ‘Toch ziet U de pijn en het verdriet, U merkt het op en weegt het in uw hand.’ De BGT-vertaling verwoordt het ook mooi: ‘Maar u bent niet blind, God. U ziet alle ellende en al het verdriet, en u wilt altijd helpen.’

Om alvast een spoiler te delen: in haar preekschets voor de Micha Zondag schrijft Hanneke Siebert dat het woord ‘zien’ in de Bijbel staat voor je hart openstellen. Zien is veranderen door dat wat je ziet. Zien is verbonden met ‘kennen’ en ‘weet hebben van’.

We moeten onszelf afvragen: willen we weten dat onrecht bestaat? We kunnen onmogelijk een licht zijn in de wereld als we geen oog hebben voor wat zich in het duister afspeelt.