Klimaatverandering is een wereldwijd probleem. Toch is het op dit moment een groter probleem voor de mensen in landen zoals Bangladesh dan de mensen in landen zoals Nederland. Shourabh Pholia is bisschop van het bisdom Barishal in Bangladesh en schreef voor de Micha Zondag 2023 de volgende leespreek over klimaatrechtvaardigheid.
‘Dierbare zusters en broeders in Christus, ik groet u allen in de naam van Jezus Christus vanuit het bisdom Barishal, de kerk van Bangladesh. Het bisdom Barishal ligt in de zuidelijke regio van Bangladesh, waar we veel last hebben van de gevolgen van klimaatverandering. Bijna elk jaar krijgen we te maken met cyclonen, overstromingen, wateroverlast, verzilting en andere rampen.
In Bangladesh stoten we gemiddeld 33 keer zo weinig CO2 uit dan in Nederland, maar de gevolgen van klimaatverandering voelen we elke dag. De veroorzakers van klimaatverandering wonen regelmatig op andere plekken in de wereld dan degenen die de schade ondervinden. Dat is klimaatonrechtvaardigheid. Niet iedereen, maar gelukkig wel een groeiende groep mensen, is zich bewust van de calamiteiten. Maar wie voelt zich verantwoordelijk?
Om eerlijk te zijn, vraag ik me soms af of mensen uit westerse landen de pijn en het verdriet begrijpen die de natuurrampen in ons leven veroorzaken. Bij veel landgenoten zie ik de neiging om de hoop te verliezen. Op sommige momenten is het enige wat we nog kunnen doen ons tot de Schrift wenden, waar God belooft om ons te verlossen.
In het Bijbelboek Joël wordt de impact beschreven van een gruwelijke en ongehoorde reeks natuurrampen, waaronder een sprinkhanenplaag, bosbranden en droogte. In Joël 1:10-11 staat:
‘Het veld is verwoest, het akkerland treurt,
want het koren is vernield, de wijn verdroogd, de olie verloren.
Toon je verslagenheid, boeren,
barst uit in gejammer, wijnbouwers,
om de tarwe en om de gerst,
want de oogst van het veld is verloren gegaan.’
Allereerst is het belangrijk om op te merken dat deze verwoesting niet alléén te wijten was aan natuurrampen. Het weerspiegelde namelijk ook hun geestelijke toestand. Hoe zit dat bij ons? (…) Maar ook de fysieke situatie is vergelijkbaar met onze realiteit in Bangladesh. Onze boeren klagen op eenzelfde manier met woorden over verwoesting en wanhoop. In Joël 2:3 staat:
‘Als de tuin van Eden ligt het land voor hen,
achter hen blijft een kale woestijn.
Niets en niemand kan ontkomen.’
Nogmaals, dit weerklinkt met onze realiteit. De droogte, de bosbranden. Eerst was ons land weelderig en vruchtbaar, maar nu verandert het in een dorre woestenij.
De profetieën van Joël gaan veelvuldig over landbouw. Laten we daarom kijken hoe het ervoor staat met de landbouw in Bangladesh: door extreme weersomstandigheden, veranderende regenval en andere gevolgen van klimaatverandering verdwijnt de vruchtbare grond van onze boeren, vooral in het zuiden bij de kust en in het laaggelegen deltagebied, waar meer dan vijftig rivieren naar zee stromen.
Hier zijn regelmatig overstromingen, die leiden tot het wegspoelen van de vruchtbare toplaag en de verzilting van de bodem. Als gevolg hiervan hebben boeren steeds vaker verminderde opbrengsten, mislukte oogsten of we krijgen niet eens de kans om te zaaien. Steeds meer mensen verliezen op deze manier hun inkomen, hun thuis en hun voedselzekerheid. Wat moeten zij eten? En waar kunnen zij naartoe?
Het antwoord op deze vraag is dat zij meestal vluchten naar noordelijker gelegen stedelijke gebieden. Helaas is hier onvoldoende onderdak en voedsel beschikbaar voor hen. Vooral vrouwen, kinderen en mensen met een beperking belanden dan in kwetsbare situaties. Regelmatig worden zij het slachtoffer van mensenhandel of misbruik. We kunnen concluderen dat de gevolgen van klimaatverandering de arme en kwetsbare mensen het hardst treffen.
Wat is gerechtigheid? Voor hen? In deze tijd? In deze situatie? De Bijbel laat zien hoe God in het bijzonder oog heeft voor de meest kwetsbare, gemarginaliseerde en onderdrukte mensen. God vraagt aan ons om ditzelfde te doen.
In Spreuken 31:8-9 staat: ‘Spreek voor hen die weerloos zijn, bescherm het recht van de vertrapten. Spreek, oordeel rechtvaardig, geef de armen en behoeftigen hun recht.’
Via deze preek bereikt hun roep om gerechtigheid jullie oren. Op allerlei manieren kunnen jullie hoop brengen in het leven van kwetsbare mensen. Allereerst door een levensstijl die niet langer klimaatverandering bevordert; daarnaast door te pleiten voor ander beleid, door klimaatactie, door ons in te zetten voor het herstel van de schepping en door organisaties te ondersteunen die omkijken naar kwetsbare mensen.
We zijn geroepen om “agents of change” (veranderaars) te zijn; rentmeesters van de schepping en ambassadeurs van hoop. Door te werken aan klimaatrechtvaardigheid, belichamen we de liefde van Christus en beantwoorden we Gods wens om te bouwen aan een rechtvaardige wereld.
Mensen die minder of (nog) niet worden beïnvloed door de klimaatcrisis mogen niet onverschillig blijven voor de benarde situatie van hun wereldwijde buren, want Jezus vroeg ons om onze naasten lief te hebben als onszelf. Veel mensen lijden als gevolg van ons handelen of onze manier van leven, dus laten we dan solidair zijn met de slachtoffers en ons inzetten om hun lijden te verlichten en te verminderen.
Hierbij denk ik ook aan de woorden van Micha 6:8: ‘Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de HEER van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God.’
Als we Joël 1-2 lezen, ontdekken we hoop te midden van wanhoop. Hoopvol worden we alleen als we zelf ook hoopbrengers zijn. Joel dringt er bij hen op aan om terug te keren naar God, zich te bekeren en vergeving te zoeken. Dit begint met het vermogen om te treuren. In Joël 1:13-14 lees je hoe de profeet Joël het volk Israël oproept om te treuren:
‘Priesters, hul je in rouw,
schreeuw het uit, dienaren van het altaar,
breng de nacht door met klagen,
dienaren van mijn God,
want de tempel van jullie God
blijft verstoken van offers van graan en wijn.
Kondig een vastentijd af
en roep op tot een plechtige samenkomst,
verzamel de oudsten
en alle inwoners van het land
in de tempel van de HEER, jullie God,
en roep de HEER om hulp.’
Joël verzekert de mensen dat God genadig en geduldig is en bereid het onheil af te wenden (Joël 1:13). De profeet herinnert ons eraan dat God ernaar verlangt om herstel te brengen: herstel van de schepping, herstel van de kwetsbare mensen, zoals de mensen in Bangladesh, maar ook herstel van de zonde en de gevolgen van de zonde, waardoor de klimaatcrisis heeft kunnen ontstaan. Laten we gehoor geven aan de boodschap van Joël door ons te bekeren en door hoop te brengen in het leven van anderen.
Als we klimaatverandering bekijken vanuit het perspectief van het slachtoffer, kunnen we de verschrikkelijke gevolgen ervan beter begrijpen, net zoals het Bijbelse gebod om recht te doen. Laten we daarom werken aan een meer rechtvaardige en duurzame wereld, en op die manier gehoor geven aan Gods oproep tot liefde en gerechtigheid.
Moge God ons wijsheid, kracht en moed schenken terwijl we aan deze cruciale reis van klimaatrechtvaardigheid beginnen. Amen.