Afgelopen maand kreeg ik de kans om een ‘barmhartige samaritaan’ te zijn, maar ik zei: ‘Het komt nu niet uit, sorry.’ Ik liep door, terwijl ik me realiseerde dat ik de rest van de dag nauwelijks iets te doen had. Hoezo kwam het niet uit? Het heeft me wekenlang dwarsgezeten.
Biecht u weleens? Ik dacht altijd dat het voorbehouden was aan katholieken, totdat ik in mijn vakantie een boek las over de luthers-protestantse Dietrich Bonhoeffer. Hij stelde de biecht in onder de studenten van zijn oecumenische seminarie, en biechtte toen zelf ook. Practice what you preach!
Deze column van Lysanne van de Kamp stond op 15 september 2022 in het Nederlands Dagblad.
Bonhoeffer was een Duitse theoloog die tijdens de Tweede Wereldoorlog in het verzet zat. Als dominee en kerkleider waren de ogen regelmatig op hem gericht: wat is goed en wat is slecht? Bonhoeffer liet er geen twijfel over bestaan dat een zwart-witbenadering te kort door de bocht is – zelfs als het gaat om de tien geboden! ‘Gij zult niet doden’, vonden sommige mensen in het verzet. ‘Punt.’ Ze konden niet akkoord gaan met een eventuele moord op Hitler.
Maar Bonhoeffer dacht daar anders over: ‘Moeten we onze persoonlijke onschuld plaatsen boven onze verantwoordelijkheid jegens de mensen die onder Hitler lijden? We moeten aanvaarden dat we schuldig worden. Maar ik denk dat het minder erg is om slecht te doen, dan het te zijn.’
Achteraf wordt Bonhoeffer alom geprezen als een held en als een moderne profeet. Toch denk ik dat hij door velen als ‘te radicaal’ bestempeld zou worden als hij in onze tijd had geleefd. Hij was namelijk letterlijk een dominee die zichzelf aanbood als zelfmoordterrorist! En bovendien wéér iemand met een sterke mening – zo vermoeiend …
Bonhoeffers mening was echter niet zomaar een mening. Het was het resultaat van vele uren bidden en studeren. Hij zocht diepgang en leefde zijn visie, zelfs toen hij wist dat het hem zijn leven zou kosten.
‘Een opgeofferd leven voor een betere wereld, doe mij maar meer van dat soort mensen.’
– Lysanne van de Kamp
Bonhoeffer verweet de kerk destijds dat mensen buiten het bereik van Christus bleven, omdat de kerk faalde om het evangelie te dóén. Wat zou zijn duiding zijn bij de huidige tijd, waarin de kerk niet al te vaak een relevant stemgeluid laat horen in de samenleving? Het trof mij bijvoorbeeld toen ik las dat 84 procent van de kerkelijke jongeren bezorgd is om klimaatverandering en milieuvervuiling, terwijl slechts 1 op de 10 (!) jongeren merkt dat kerkleiders zich zorgen maken.
Kerkleiders zelf geven aan huiverig te zijn kerkgangers kwijt te raken als het thema klimaatverandering te veel aan bod komt. En dus blijven veel jongeren ronddobberen in de angstaanjagende toekomstscenario’s …
Ik kan het kerkleiders kwalijk nemen als zij iets belangrijks nalaten uit angst mensen tegen de borst te stuiten. Tegelijkertijd, als een schuldbewuste vriendin iets aan mij ‘opbiecht’, dan haal ik ook al snel mijn schouders op om de lieve vrede te bewaren.
Paulus adviseert ons om elkaar te vermanen met wijsheid (Kolossenzen 3 vers 16) en geduld (2 Timoteüs 4 vers 2), maar dat is een kunst die ik nog niet bepaald beheers. Begripvol bagatelliseren voelt comfortabeler en polarisatie-proof. Maar ja, wat blijven we dan eigenlijk oppervlakkig met z’n allen … En dat terwijl we steeds meer last beginnen te krijgen van alle vastgelopen systemen die tot groot onrecht leiden, we van de ene crisis in de andere rollen, en velen van ons rondlopen met een bezwaard geweten (denk aan vlees- en vliegschaamte).
Ik denk weer aan Bonhoeffer; hoe hij het tegenovergestelde is van onze tijdsgeest. Met diepgang in plaats van oppervlakkigheid. Met een indrukwekkende theologische onderbouwing in plaats van een zwart-witbenadering. Een onbevreesde visie in plaats van halfbakken pogingen om iedereen tevreden te houden. Een sterke mening zónder liefdeloze woorden. Af en toe een flinke biecht. En een opgeofferd leven voor een betere wereld.
Doe mij maar meer van dat soort mensen!