Almatine Leene is predikant van de NGK Open Poort in Hattem, docent op de Viaa Hogeschool en ambassadeur van World Vision. Voor de Micha Zondag 2024 schreef ze een overdenking over vrouwen uit de Bijbel die ongezien bleven, en hoe dit ook vandaag de dag nog gaande is. ‘God ziet hen wel.’

Schriftuitleg door Almatine Leene

Vergelijk het verhaal uit Genesis 12 eens met Genesis 20. Je zou denken dat Abraham (in Genesis 20) heeft geleerd van de ervaring in Egypte (in Genesis 12), maar niets lijkt minder waar. Hij denkt ook in de Negev-woestijn allereerst weer aan zichzelf en vertelt tegen iedereen dat zijn vrouw Sara zijn zus is (Genesis 20:2).

Daarmee stelt hij de belofte van nageslacht in gevaar, maar meer nog de integriteit van Sara. De Filistijnse koning Abimelech krijgt te horen dat Sara ongetrouwd is en haalt haar naar zijn paleis, omdat hij haar als vrouw wil hebben.

Het zwijgen van Sara

Veel naslagwerken en preken over dit verhaal zoomen in op Abraham en Abimelech. Als Sara al ter sprake komt, dan is het meestal slechts van belang om vast te stellen hoe oud en aantrekkelijk ze was. Als de chronologische volgorde klopt, zou Sara namelijk al tachtig jaar zijn.

Dat de twee mannen aandacht krijgen, kan komen door het feit dat we Sara niet horen spreken. Zelfs niet als Abraham en Abimelech haar aanspreken of iets vragen (vers 13 en 16). Toch mag het zwijgen van Sara voor ons veelzeggend zijn. Er zijn vele vrouwen in deze wereld die niets worden gevraagd of de ruimte niet krijgen om te spreken.

Als we Sara links laten liggen in de uitleg van dit verhaal doen we precies hetzelfde als de twee mannen. Ze zien Sara niet voor wie ze is. Sterker nog, haar eigen man ziet haar als een bedreiging voor zijn eigen leven. En de koning ziet haar als een toevoeging aan de vrouwen die hij kan ‘gebruiken’ wanneer hij dat wil. Maar God neemt het voor haar op, Hij ziet haar, Hij merkt haar op (Psalm 10:14).

‘Het zwijgen van Sara mag voor ons veelzeggend zijn.’

– Almatine Leene

Het sluiten van onze ogen

In een droom die Abimelech krijgt, legt God uit dat hij zal sterven als hij met Sara naar bed gaat. God is er duidelijk over: je mag haar niet aanraken, ze moet terug naar haar man. Abraham krijgt vervolgens de volle laag van Abimelech. Hij probeert zichzelf te verdedigen, maar zijn argumenten zijn zeer zwak. Vervolgens wordt hij wel door de koning overladen met geschenken als een bewijs van Sara’s onschuld.

Abimelech wenst Sara toe dat ‘allen in uw omgeving dan bereid zullen zijn de ogen te sluiten voor wat u is overkomen’. Deze opmerking kan goed bedoeld zijn, maar hoe was het voor Sara om dit te horen? Het hele gebeuren zal haar veel pijn en verdriet hebben gedaan.

Het zwijgen van Sara spreekt boekdelen. Moet het gebeuren worden toegedekt met cadeaus? Wordt op die manier haar eer hersteld? Al moet het voor Sara een hele nare ervaring zijn geweest, gelukkig wordt misbruik voorkomen.

In situaties waar misbruik wel plaatsvindt, is er ook vandaag de dag nog steeds het risico van ‘afkopen’ met vergeving, slachtofferbeschuldiging en dreiging om de mond te houden. Omstanders sluiten liever de ogen voor wat ze zien. Zo vindt er geen gerechtigheid plaats, terwijl de Bijbel daar op vele plekken wel toe oproept (Micha 6:8; Spreuken 21:3; 2 Timoteüs 2:22).

Micha Zondag

Het thema van de Micha Zondag 2024 is ‘Zien wij het wel? Kijken door de ogen van de Maker’. In de Bijbeltekst wordt Sara niet gezien voor wie ze is: getrouwd met Abraham. God ziet haar wel en redt haar. Zien wij de mensen om ons heen voor wie ze zijn? En krijgen zij een stem als zij in een situatie van onrecht zitten?

Kunnen we voorkomen dat mensen worden misbruikt? Twee op de drie meisjes (66 procent) en drie op de tien jongens (29 procent) in Nederland tussen de 13 en 24 jaar zegt in 2023 slachtoffer geweest te zijn van een vorm van seksuele grensoverschrijding. Hierbij gaat het om alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zowel fysiek als verbaal.

Doorpraten over dit thema?

Almatine Leene deelt een paar tips voor gespreksvragen:

• Welke concrete stappen kunnen wij als gemeente, gezin of groep christenen zetten? Kijk op veiligekerk.nl voor het stappenplan om als gemeente aan de slag te gaan.
• Probeer je in Sara te verplaatsen, hoe zou zij alles hebben beleefd? En probeer met Gods ogen te kijken naar haar, Abraham en Abimelech.
• In hoeverre zijn vrouwen vandaag de dag in onze wereld ook nog zo weerloos als in de tijd van de Bijbel?
• Hoe kijken wij naar vrouwen? Als beeld van God en gelijkwaardig aan mannen of zijn er toch nog aspecten die maken dat dit niet zo is?
• Welke aandacht is er in onze gemeente voor het zien/spreken van vrouwen? En voor het voorkomen van seksueel grensoverschrijdend gedrag?

‘Abimelech wenst Sara toe dat ‘allen in uw omgeving dan bereid zullen zijn de ogen te sluiten voor wat u is overkomen’. Deze opmerking kan goed bedoeld zijn, maar hoe was het voor Sara om dit te horen?’

– Almatine Leene